ARDAHAN ADININ KAYNAĞI

Cennet vatanımızın müstesna illerinden biri de “serhat şehir” Ardahan’dır. Ardahan adının menşei hakkında farklı bilgiler bulunmaktadır. Bölgenin ilk coğrafi ismi kaynaklarda “Kür” olarak belirtilmiştir. Batılı kaynaklarda ise “Kyros” olarak geçmektedir. Ortaçağdaki Georgien (Gürcü) kaynaklarında “Kura” şeklindedir.
Bu yerleşim merkezine Ardahan isminin Ortaçağdan itibaren verildiği tahmin edilmektedir. Verilen bu ismin ne anlama geldiği tam olarak bilinmemekle birlikte değişik rivayetler mevcuttur. Bu rivayetlerden ilki, bölgede bir dönem hâkimiyet kuran Urartuların dini inanışları ile ilgilidir. Urartular Güneş tanrısı olduğuna inandıkları “Ardini” adına bölgede çok sayıda tapınaklar yapmışlardır. Tapınağı yapanlarda bu adla (Ardini) anılmıştır. Bu nedenle bölgeye Ardini denilmiştir. Fakat Tanrı Ardini adına, tespit edilebildiği kadarıyla, herhangi bir belgede rastlanılmamıştır.
İkinci rivayet ise şöyledir: M.Ö.665 yılında Kafkaslardan gelerek Yukarı Kür bölgesine yerleşen Saka Türkleri, bölgeyi yedi idari birime ayırmış en önemli birimine de “Artahanak” adını vermişlerdir. Bu birimin ismi zamanla Ardahan olarak söylenmiştir.
Üçüncü rivayete göre, M.S.628 yılında Ardahan ve çevresi, Hazar Türkleri tarafından fethedilmiştir. Ardahan’ın idaresi Hazar Türklerinin “Arda” adıyla bilinen bir oymağına verilmiştir. Oymağın başbuğlarının “HAN” sıfatını kullanmasından dolayı “Arda-han”(Han’ın oturduğu şehir) biçiminde söylenmiştir.
Netice olarak Ardahan adı Urartu (Khaldi)’ların Güneş Tanrısı adına yaptırdığı tapınakla “Ardini” şeklinde başlamış, Saka Türkleri zamanında “Artahanak” biçiminde söylenmiş, Osmanlılar döneminde ise bugünkü şeklini almıştır.