Ardahan Kongreleri

I. Ardahan Kongresi

1918 Mondros Mütarekesi’nden sonra İstanbul ve Anadolu’nun birçok yerinde milli toplantılar yapılmıştır. 5 Kasım 1918’de Kars’ta “İslam Şurası” meydana getirilmiş,14 Kasım 1918’de bir kongre toplanmıştı. Bunu Ahıska, Ahılkelek ve Ardahan Kongreleri izledi. Ahıska ve Ahılkelek’in Gürcülerce işgalinden sonra Milli Kongre Japonya’ya başvurarak resmen varlıklarının tanınmasını talep etti. Batum’un, İngilizlerce işgalinden sonra I. Ardahan Kongresi çalışmaları başladı. Böylece Türkiye’deki yerel kongre çalışmalarında Ardahan da öncelikli yerini almış oldu. Ardahan kongreleri daha sonra yapılacak olan Erzurum ve Sivas kongrelerine önemli bir alt yapı oluşturmuştur.
I. Ardahan kongresi, 3–7 Ocak 1919 tarihleri arasında toplanmıştır. Başkanlığını III. Tümen komutanı “Halit (Karsıalan) Bey” yapmıştır. Halit Bey, Enver Paşa komutasındaki I.Kafkas ordusunda bulunmuş değerli bir komutandı. Kongredeki diğer üyeler ise Cafer (Erçıkan) Bey, Dr.Hakkı Cenap, Dr.Fuat Sabit, Dr. Abidin (Ağacıkolu), Filibeli Hilmi, Arif Bey, Rasim (Acar), Cafer Bey ( Bu zat aslen Erzurumlu olup eski “Teşkilat-ı Mahsusa” ajanlarından idi ve Ebulhindili Cafer diye tanınırdı. Ermenilerin korkulu rüyası idi.) dir. Dr Fuat Sabit, İttihatçıların Erzurum’daki kilit isimlerindendir. Arif bey, orduda baytarlıkta bulunmuş bir yarbay idi. Ardahan kaymakamı Rasim (Acar) Bey ise yörenin köklü ve nüfuzlu bir ailesi olan Hamşioğulları’na mensuptu. Kongre, Rasim Bey’in konağında yapıldı. Bu konak bugün “Ardahan İl Sağlık Müdürlüğü” olarak hizmet vermektedir.

Kongrede Alınan Kararlar

1. Mondros’ta dikte ettirilen kararlar kesinlikle kabul edilemez.
2. Eldeki silahlar teslim edilmeyecektir. Hatta yeni bir mücadele için her çare denenerek yeniden silahlanmaya gidilecektir.
3. Ahıska ve “Elviye-i Selase” (Kars, Ardahan, Batum) düşman işgalinden yeni kurtulmuştur. Buralar hiçbir şekilde terk edilmemelidir. Anavatan için boğazlar son derece elzemdir. Limanlar ve demiryolları düşman kontrolüne bırakılmamalıdır. Zafere ulaşıncaya kadar herkesin uyum içerisinde çalışması gerekmektedir.
4. Vakit kaybetmeden Milli Şura Hükümeti ile temas kurulmalıdır. Bu bölgelerden gelecek temsilciler ile II. Ardahan kongresi toplanmalıdır.
I. Ardahan kongresi, emperyalizme ve onun işbirlikçilerine karşı tam bağımsızlık yolunda Anadolu’dan yükselen onurlu başkaldırının ilk gür sesi olmuştur.
Ardahan bir süre sonra birinci kongrede alınan karar gereği ikinci kongre hazırlıklarına başlamıştır.

II. Ardahan Kongresi

7–9 Ocak 1919 tarihleri arasında daha geniş bir katılımla II. Ardahan kongresi toplandı. İlk kongreye katılanların yanında Ahıska, Çıldır, Oltu, Kars, Ahılkelek, Kağızman ile Şüregel’den gelen delegeler de hazır bulundular. Kongrenin reisi yine “Halit Bey”dir. Üyeler ise şunlardır: Cafer Bey (Erzurum’un Ebulhindi/Alaybeyi Köyünden ve Köseoğulları ailesindendir. İlk kongrede bulunmuştu.), Dr Hakkı Cenab, Dr Abidin (Ağacıkolu) Dr Fuat Sabit, Filibeli Hilmi, Yarbay Arif, Rasim Acar (Ardahan Kaymakamı), Osman Server (Atabek), Mehmet Ali Bey, Dr Esad Bey, Yusuf Ziya Bey (Oltu adına katıldı), Şakir oğlu Ahmed, Mehmed Ramiz Bey, Rüstem (Acar), Hasan Han Bey (Cihangiroğullarından), Ali Rıza (Ataman), Afzal Bey, Hacı Abbasoğlu, Kerbalayi Mehmed Bey. II. Ardahan kongresine Kars Milli Şura Hükümeti Cumhurbaşkanı Cihangirzade İbrahim Bey de katılmıştır. Kongrede kabul edilen maddelerle bölgenin geleceğine yönelik kararlar daha kapsamlı hale getirildi.

Kongrede Alınan Kararlar

1. Güneybatı Geçici Milli Kafkas Hükümeti kurulmalıdır. Bunun için Milli Şura temsilcilerinin seçip göndereceği delegelerle Kars’ta büyük kongre toplanması sağlanmalıdır.
2. İngilizler mütareke hükümleri içerisine alınmıştır. Ordudaki silahlar halka dağıtılmalıdır. Gürcü ve Ermeniler asla memleket içerisine sokulmamalıdır. Trabzon’da İstikbal ve İkbal, Batum’da Saday-ı Millet ve Erzurum’da Albayrak gibi Milli yayınlar çıkarılmalıdır.
3. Eldeki silahlar kesinlikle teslim edilmeyecek, III. Tümen 1914 sınırları gerisine çekilecek, Güneybatı Kafkasya Hükümeti’ne her türlü önderlik Halit Bey tarafından yapılacaktır.
I ve II. Ardahan kongreleri, Doğu Anadolu kongreler grubu içerisinde yer almaktadır. Ardahan ve Kars’ta yapılan kongreler son derece önemlidir. Kısa bir süre sonra Erzurum’da Mustafa Kemal Paşanın katılacağı büyük bir kongre toplanacaktır. Böylece Ardahan’da başlatılan yerel kongreler bütün doğuyu kapsayacak şekilde genişletilmiştir. Ardahan kongrelerinde alınan kararlar Gürcüler tarafından yok sayılmak istenmiş ve işgal için harekete geçilmiştir. 20 Nisan 1919’da Ardahan, Gürcüler tarafından işgal edilmiştir. Kongre sonrasında oluşan “Şura” dağıtılmıştır. Ayrıca Ardahan civarındaki Seyduran ve Dikan köyleriyle, Göle’deki Arpaşen köyleri tahrip edilmiştir. Gürcüler, Ardahan ve havalisinde 1000 kadar insanı katlettiler. Bu olaylar olduğu sırada İngilizler Kars’a girerek 13 Nisan 1919’da “Milli Şura Hükümeti”ne son verdiler.